Қаржылық сауат

Мырқымбай декретке шығарда не істеу керек?

11.06.2020

2 мин

70

22244

Елімізде декреттік демалысқа тек қана әйелдер ғана емес, ер адамдар да шыға алады. Бұл қандай жағдайда болады? Балаға күтім жасау үшін әкесі қалай декреттік демалыс ала алады? Құжаттар қалай рәсімделеді? Дәл осы сұрақтарға мақалада жауап береміз. Әйелдерге декреттік демалысқа шығу жолдарын, төлемдерін өткен мақалада мысалмен түсіндірсек, ер адамдар алатын декреттік демалысты өздеріңізге танымал Мырқымбайдың мысалымен келтіруді жөн көрдік.

Қандай жағдайда ер адамдар декреттік демалысқа шығады?

Еліміздегі заңнамаға сәйкес аналар да, әкелер де декреттік демалысты тең дәрежеде рәсімдей алады. Яғни, егер Мырқымбайдың әйелі қандай да бір себептермен баланы 3 жасқа дейін қарау үшін жұмыстан кеткісі келмесе, бала күтімімен Мырқымбайдың өзі айналысады. Дәл осындай декреттік демалысты бала асырап алған ата-аналар да ала алады.

Ер адамның 3 жасқа дейін бала күтімімен айналысу себептерін төмендегідей жағдайлар бойынша қарастыруға болады:

1. Отбасында әйел адамның табыс көзі жақсы болған жағдайда. Яғни, Мырқымбайдың әйелі салыстырмалы түрде отбасының қаржылық жағдайын жақсырақ қамтамасыз ете алады. Және жұмысын тоқтатқысы, жоғалтқысы келмей, Мырқымбайдан бала күтімімен айналысуды сұрайды. Бұл жағдай әдетте ер адам әйелге қарағанда жұмыс табуы қиын болатын аймақтарға қатысты;
2. Жалғысбасты ер адам бала асырап алған жағдайда. Мысалы, Мырқымбай туысының, досының баласын қамқорлыққа алғанда;
3. Ажырасып, бала әкесінің қарамағында қалғанда;
4. Әйелі босану кезінде немесе аурудың салдарынан қайтыс болғанда;
5. Бала 3 жасқа толмай, әйелді ана құқығынан айырғанда кезде.

Декреттік демалысты отбасындағы табысқа байланысты, кімге рәсімдеу керегін ата-ана ақылдаса келе, отбасы жағдайын ескеріп шешім қабылдауға тең құқылы. Балаға байланысты берілетін декреттік төлемдерді есептеу жүйесін Мырқымбайдың жұмыс істейтін және жұмыс істемейтініне байланысты бөліп қарастырдық.

Мырқымбай жұмыс істемеген жағдайда бір жыл бойы ай сайын беріліп отыратын жәрдемақыны ала алды.

• бірінші балаға - 5,76 АЕК - 16 001,28 теңге;
• екінші балаға - 6,81 АЕК - 18 918, 18 теңге;
• үшінші балаға - 7,85 АЕК - 21 807,3 теңге;
• төртінші және одан да көп балаға - 8,90 АЕК - 24 724,2 теңге.Бұл төлем ай сайын беріледі. Айлық есептік көрсеткіш 2778 теңге екенін ескеру керек.

Мырқымбай жұмыс істеген жағдайда, яғни кемі 2 жыл жұмыс істеп, қызмет орнынан зейнетақы қорына төлем түсіп, барлық әлеуметтік салымдар жасалса, декреттік демалысқа шыққанда ай сайын берілетін сома да әлдеқайда жоғары болады. Мырқымбай декреттік демалысқа шығар алдында қанша сома алатынын есептеу үшін соңғы 24 айдағы (2 жылдағы) жалпы кірісті білу керек. Есеп формуласы: кіріс 24-ке бөлінеді, 0,4 коэффициентіне көбейтіледі. Бұл сомадан 10 % зейнетақы жарнасын алып тастайды.

Мысал. Мырқымбай декретке шығар алдында соңғы 2 жыл ішінде  ай сайын 240 мың теңге (бірінші жыл) және 290 мың теңге (екінші жыл) алды. Оның декреттік төлемі:

12 × 240.000+ 12 × 290.000 = 2.880.000 + 3.480.000 =  6.360.000тг

6.360.000 : 24 = 265.000тг

265.000 × 0,4 = 106.000тг

106.000 × 10: 100 = 10.600тг

106.000  - 10.600 = 95.400 теңге - ай сайын төленетін ақша.

Дүниеге егіздер келген жағдайда декреттік демалысқа ата-ананың біреуі ғана шыға алады. Көп жағдайда шаңырақта егіздер келгенде ата-ананың екеуі де декреттік демалысқа шығады деген пікір бар. Ол қате түсінік. Алайда бұл жағдайда сәбилерге берілетін төлем екі еселенеді.

Ер адам заңды түрде құжаттарды тапсырып, жәрдемақы рәсімдегеннен кейін жұмыс жасауы заңсыз. Дәл осындай жағдай болмас үшін мемлекет тарапынан бақылау жүргізіліп отырады. Мырқымбай 1 жыл көлемінде бала күтімімен айналысатын болса, оның шотына арнайы бір ресми мекемеден ай сайын төлем түсіп, зейнетақы салымдары жүрмеу керек. Зейнетақы қорына аударым жасалған жағдайда мемлекет тарапынан жасалатын зейнетақы субсидиясы тоқтайды.

Ер адамдар декреттік демалысты рәсімдеу үшін қандай құжаттар керек?

• Өтініш беру;
• Жеке куәлік немесе паспорт;
• Тұрақты мекенжай анықтамасы;
• Баланың (балалардың) туу туралы куәлігі (куәліктері) немесе туу туралы актілік жазбадан үзінді көшірме;
• Төлемдер үшін қажетті банктен операцияларының операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын банк шотының нөмірі;
• Ер адамның бала күтіміне байланысты жұмыстан кеткендігі жайлы бұйрық.

Елімізде отбасы жағдайына байланысты бала күтімімен декретке шығатын ер адамдар бар. Ал шет мемлекеттерде бұл қалыпты жағдай. Мәселен, Швецияда жаңа туған сәбиі бар әкелер үшін арнайы 60 күн демалыс беріледі. Тіпті оларға дәл сол декреттік демалысты пайдаланғаны үшін қосымша ақша төлейді екен. Норвегия мен Исландияда міндетті 14 апталық декреттік демалыс бар. Ал Канадада берілетін декреттік демалысты ер мен әйел адам бөліп алуға болады. Ал біздің мемлекетте декреттік демалысқа қатысты әке мен ананың құқы тең. Сол себепті Мырқымбайдың мысалын жаза отыра, декреттік төлемді рәсімдеу, есептеу, керек құжаттар тізімін ұсындық.

Назерке БАЙЖАН