Маман пікірі

Декреттік демалыс: қанша күн және кімге төленеді

24.03.2023

7 мин

8

9004

• Декреттік демалыс төлемін кім алуға құқылы?

Қазір жалпы ереже қолданылады: жүктілік және босану демалысы тек жұмыс істейтін әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушы әйелдерге аурухана парағы бойынша төленеді. Жұмысқа қабылдау кезінде олармен еңбек шарты жасалды және жұмыс берушілер Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына (МӘСҚ) жалақының 3,5% мөлшерінде ай сайынғы әлеуметтік аударымдар жасады.

Шарттың басқа түрі – қызмет көрсетуге арналған шарт жасалған жұмыскерлер әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыларға жатпайды, өйткені олар үшін әлеуметтік аударымдар төленбеген. Жақын арада ҚР Әлеуметтік кодексі заңды күшіне енеді, оған сәйкес жұмыс берушілер жұмыскерлердің осы санаты бойынша МӘСҚ-ға аударымдар жүргізуге міндетті болады, содан кейін әйелдер жүктілік және босану бойынша аурухана парағы бойынша төлемдер ала алады.

Мемлекетпен салық есептеулерінде бірыңғай жиынтық төлемді (БЖТ) пайдаланатын әйелдер де декреттік және босану бойынша ақылы демалысқа құқылы.

• МӘСҚ-дан төлемдерді алу үшін қандай кезеңдерден өту керек?

Мысалы, әйел аурухана парағына уақытында (30-шы аптаға дейін) жүгінді, ал гинеколог оған жүктіліктің 30-шы аптасынан бастап 126 күнтізбелік күнге аурухана парағын тағайындады:

70 күнтізбелік күн – босанғанға дейінгі декреттік демалыс;

56 күнтізбелік күн – босанғаннан кейінгі демалыс.

Назар аударыңыз: аурухана парағы екі данада беріледі.

Әйел екі дананы да жұмыс орнына тапсырды, бірінші жұмыс беруші оған декреттік демалысты рәсімдеу үшін қалдырды, ал екіншісіне Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына (МӘСҚ) құжат тапсыру үшін қажетті жазба мен мөр қойды.

Осыдан кейін әйел электронды Үкімет порталы арқылы декреттік демалысты төлеуге жүгінді Egov.kz. ол үшін оған ЭЦҚ және екі жақтағы аурухана парағының суреті қажет болды. Сондай-ақ ХҚКО-ға жеке өтініш беру мүмкіндігі бар.

Назар аударыңыз: жүктілік және босану бойынша аурухана парағын төлеу үшін жүгінуге әйелдер құжат шығарылған күннен бастап 12 ай ішінде құқылы. Мысалы, егер аурухана парағы әйелге 2023 жылдың 21 ақпанында берілсе, онда ол 2024 жылдың 20 ақпанына дейін әлеуметтік төлем тағайындауға жүгіне алады.

Әйел МӘСҚ-дан бүкіл кезең үшін біржолғы төлем алды – 126 күнтізбелік күн. Кейінірек ол денсаулығы үшін асқынусыз дені сау баланы дүниеге әкелді, осыған байланысты аурухана парағы бойынша төленетін күндер саны өзгеріссіз қалды.

• Декреттік демалыс уақыты қалай және қашан өзгеруі мүмкін?

1. Әйел мерзімінде босанды, бірақ босанғаннан кейін асқынулар пайда болды немесе екі немесе одан да көп бала туды. Бұл жағдайда босанғаннан кейінгі ақылы кезең 56-дан 70 күнтізбелік күнге дейін ұлғаяды және аурухана парағы бойынша жалпы ақылы мерзім 140 күнтізбелік күнді құрайды.
2. Әйел аурухана парағында жазылған мерзімнен ерте босанды, ал бала тірі және сау болып туылды, анасы да асқыну алған жоқ. Бұл жағдайда төленетін мерзім өзгеріссіз қалады – 126 күнтізбелік күн, декреттік демалыс кезеңі қысқармайды.

Назар аударыңыз: жүктілік кезеңінде әйел еңбекке уақытша жарамсыздық парағына жүгінген кезде жүктілік және босану бойынша демалыс жиынтық есептеледі және ол босанғанға дейін нақты пайдаланған күндер санына қарамастан толық беріледі.

3. Әйел аурухананың парағын алу үшін гинекологқа баруға уақыт болмады, өйткені босану жүктіліктің 22-ден 29 аптасына дейін болды. Жүктілікке байланысты аурухана парағы 30-шы аптадан бастап берілгендіктен, оған жүктілік демалысы қажет емес, тек босанғаннан кейінгі демалыс төленеді. Бірақ 56 күнтізбелік күннің орнына 70 күнтізбелік күнге аурухана парағы беріледі. Өтініш беру және төлем алу тәртібі декреттік демалысқа ұқсас.
4. Әйел үш жасқа дейінгі бала күтімі бойынша ақысыз демалыста немесе жыл сайынғы ақылы еңбек демалысында болады. Бұл жағдайда әйелге жүктілік және босану бойынша аурухана парағы бүкіл кезеңге – 126 күнге жалпы негізде беріледі.
5. Төмендегі ауыр жағдайлар орын алса:
   1. 1 дене салмағы 500 грамм және одан асатын, жеті тәуліктен артық өмір сүрген бала 22-ден 29 аптаға дейінгі мерзімде босанған жағдайда, әйелге босанғаннан кейін күнтізбелік 70 күнге аурухана парағы беріледі;
   2. 2  жүктіліктің 22-ден 29 аптасына дейін босанған және өлі ұрық немесе дене салмағы 500 грамм және одан көп бала туылған жағдайда, туғаннан кейін жеті тәулік ішінде қайтыс болған жағдайда әйелге босанғаннан кейін 56 күнтізбелік күнге аурухана парағы беріледі.

• Өз аймағыңыздан тыс жерде жүрген кезде аурухана парағын және төлемдерді қалай рәсімдеуге болады?

Республиканың басқа қаласына уақытша көшуге тура келетін әйел үшін ең қолайлы нұсқа – кетер алдында жүктілік және босану бойынша аурухана парағын алу. Бұл жағдайда ол басқа медициналық ұйымдарға бару қажеттілігінен босатылады (егер босанғанға дейін оралуға уақыт болса).

Егер әйел Республика шегінде тұрақты тұрғылықты жерінен уақытша кетіп қалса және мерзімінен бұрын босанған болса (22-ден 29 аптаға дейін), онда босану бойынша демалысқа арналған аурухана парағын оған босанған медициналық ұйым береді.

Егер жүктілік мерзімі 30-шы аптаға жетсе, онда аурухана парағын уақытша тұрғылықты жері бойынша байқалатын әйелдер кеңесі береді. Күндер саны жоғарыда көрсетілген ережелерге сәйкес анықталады.

• ҚР-дан тыс жерде жүрген кезде аурухана парағын және төлемдерді қалай рәсімдеуге болады?

Назар аударыңыз! Егер әйел жүктілік және босану бойынша аурухана парағын рәсімдегенге дейін республикадан уақытша кетсе, ол қиындықтарға тап болады. Басқа ел бұл кезеңді төлеуге міндетті емес, ал шетелде болған кезде құжатты қашықтан рәсімдеу мүмкін емес.

Егер әйел босану басталғанға дейін елге оралса, онда ол тіркелген жері бойынша медициналық ұйымда құжатты кеш рәсімдей алады. Жүктілікке байланысты демалыс күндерінің саны кешігу уақытына азаяды. Мысалы, әйел 30-шы аптада емес, 35-ші аптада жүгінді, тиісінше, жүктілік бойынша аурухана парағы 35-ші аптадан бастап беріледі.

Әйел шетелде босанған кезде жағдай басқаша. Бұл жағдайда ол Қазақстанға тіркелген медициналық мекемеге оралғанда босанғаннан кейінгі кезеңге арналған аурухана парағына ғана жүгіне алады. Қандай құжаттар қажет:

1. Әйел бекітілген медициналық ұйымның ДКК қорытындысы. ДКК – уақытша еңбекке жарамсыздықты сараптау үшін меншік нысанына және ведомстволық тиесілілігіне қарамастан медициналық ұйымда құрылатын комиссия.
2. Баланың (балалардың) болған елінің медициналық мекемесінде туу фактісін куәландыратын құжат (медициналық үзінді).
3. Баланың (балалардың) туу туралы куәлігі. Құжаттар қазақ немесе орыс тіліне (қажет болған жағдайда) аударылып, болған елінде немесе ҚР-да нотариалды куәландырылуы тиіс.

• Қайта есептеуді кім және қалай алуға болады?

Босану кезінде асқынулар алған немесе екі және одан да көп бала туған әйелдер босанғаннан кейін қосымша 14 күнтізбелік демалыс күніне құқылы. Олар осы кезеңге арналған қосымша аурухана парағын алу үшін өздерінің медициналық ұйымдарына жүгінуі керек, содан кейін МӘСҚ-ға қайта есептеу үшін құжаттар тапсыруы керек. Өтініш беру тәртібі бірдей.

фото: loxotrona.net