Маман пікірі

Кедейлік психологиясынан қалай құтыламыз?

12.02.2021

1 мин

33

15674

Біреулер аяқ астынан байып кетеді, біреулер жиған ақшасынан бір демде айырылып жатады. Оның себебі неде? Бәлкім, жауап өз басымызда жасырылған шығар. Оны анықтау үшін мидағы орнатулар (установка) қалай қалыптасатыны және олармен жұмыс істеу турасындағы психолог, нейропсихолог, қаржылық коуч мамандарының ортақ пікірлері ескеріле жазылған осы материалды назарларыңызға ұсынамыз.

Алдымен көпшілікке таныс «кедей» мен «байдың» ойлау ерекшеліктеріне тоқталып өтейік.

Қазір табысы төмен адам да «бай» психологиясының иесі болуы мүмкін немесе керісінше.

Егер адамда «кедей» психологиясы болса, ол «бай» психологиясына ауыспайынша қолына көп ақша түссе де, табысқа жете алмайды. Әлеуметтанушылардың лотереядан көп ақша ұтқан адамдарды бақылауы оған мысал бола алады. Өйткені зерттеу «кедей» психологиясына ие адамдардың лотерея ұтқаннан 5-10 жылдан кейінгі қаржылық жағдайы сол оқиғадан бұрынғы кезден де төмендегенін көрсеткен.

Мидағы орнатулар қалай қалыптасады?

Біздің миымызда екі маңызды жүйе бар.

• Ежелгі, яғни лимбиялық жүйе эмоцияларға, бейсаналық әрекеттерге жауап береді.
• Жаңа, яғни кейінірек эволюция нәтижесінде пайда болған кортикальды жүйе саналы әрекеттерге, жоспарларға жауап береді.

Лимбиялық жүйеде өзіміз білместен өмірде басшылыққа алып жүрген орнатулар бар.

Мидағы орнатулардың мысалдары:

• адал жолмен ақша таба алмайсың;
• көп ақша табу үшін жұмысқа жегілу керек;
• ақша қашанда аз;
• ақша деген су сияқты және тағы басқа.

Мидағы орнатулардың екі үлкен тобы бар.

• Біріншісі: бақыт ақшада емес, оның санында. Бұл орнату ақша үшін өмір сүруге әкеледі. Яғни адам мейлінше көп ақша табу мақсатында барлығын істейді немесе керісінше ештеңе істемейді. Өйткені ақшаның ізіне түскенімен қалаған нәтижесіне жете алмай, күдер үзеді.   
• Орнатулардың екінші тобы: көп ақша тапқан емес, ақшасы өзіне жеткен адам бақытты. Яғни адам ақшаны мақсат ретінде емес, өмір сапасын арттыруға көмектесетін мақсатқа жету құралдарының бірі ретінде қабылдайды. 

Мидағы орнатулардың көбі бала кезде ата-анамыздың ақшаға деген қарым-қатынасын көргенде қалыптасады. Есейген соң олардың моделін қабылдап, өзімізге икемдейміз немесе олар сияқты өмір сүруді қаламай, бәрін керісінше жасаймыз. Әрине, балалық шақта оң орнатулардың берілгені жақсы. Оған отбасының қаржылық жағдайы нашар болса да, ата-анасы балаға жаңа мүмкіндіктер іздеп, тырысу керегін айтуын жатқызуға болады. Ондай модельді қабылдаған баланың табысқа жету мүмкіндігі жоғары.  

Орнатулармен жұмыс

Егер сіз бала кезде велосипед тебуді үйренбесеңіз, бірақ қазір тепкіңіз келсе, велосипед алып, үйренуге тура келеді. Өйткені оны теориялық тұрғыдан үйрену мүмкін емес, тәжірибе жүзінде көру керек. Сол сияқты мидағы орнатулармен де жұмыс істеу керек, олар өздігінен өзгермейді.

Ол үшін қандай қадамдар орындауға болады?

1-қадам. Бір парақ қағаз алып, кем дегенде 10, одан да жақсысы 50 рет «Бай адам деген – ...» тіркесін жалғастырыңыз. Басыңызға келгеннің барлығын біртүрлі көрінсе де шынайы түрде, көп ойланбастан жазу керек. Өйткені жазу арқылы бейсана қойнауында жатқанды санаға түсіреміз.  

2-қадам. Барлық жағымсыз орнатуларды белгілеп аламыз.

3-қадам. Жағымсыз орнатулар қорқыныштарыңыз екенін қабылдап, олармен жұмыс істеймін деп шешуіңіз керек. Содан соң парақты ара-арасында қарап, қандай әрекеттер жағымсыз орнатулардың әсерімен орындалғанын талдаған маңызды. Себебі орнатулар аксиома емес, оларды өзгертуге болады.

4-қадам. Әрбір теріс орнатуды оң түрде жазыңыз. Мысалы, «көп ақша табу үшін көп жұмыс істеу керекті» «қаржылық жетістікке жетуім кәсібилігім мен тиімді мүмкіндіктерді табуыма байланысты» деген орнатуға ауыстыруға болады. Жаңа орнатуларыңыз өзіңіз сенетіндей, елестете алатындай болуы керек.

5-қадам. Жаңа орнатуды қолданыңыз. Қандай да бір қаржылық шешім қабылдамас бұрын орнатулармен жұмыс істегенде қандай сезімде болғаныңызды есіңізге алыңыз. Шешімді жаңа орнатулар шеңберінде қабылдау олардың миыңызда нық орнауына жол ашады.

Яғни ойлауымыз өзгергенде біз де өзгереміз.

Жансая ҚАМБАР