|
|
|
| Товарные рынки | ||
| BID | ASK | |
| Brent | 0.00 | 0.00 |
| Лайт | 0.00 | 0.00 |
Үкіметтің кеңейтілген отырысында салық жүйесіндегі негізгі өзгерістер, қосылған құн салығын (ҚҚС) арттыру қажеттілігі және инфляциямен күрес жолдары талқыланды. Экономист Алмас Чукин үкіметтің неге мұндай қадамға барғанын, оның салдары қандай болатынын және Қазақстан бұл экономикалық қиындықтарды қалай еңсере алатынын түсіндірді, - деп хабарлайды Dauletten.kz.
ҚҚС мөлшерлемесін көтеру жоспарлануда
Үкімет қосылған құн салығының (ҚҚС) мөлшерлемесін көтеру қажеттігін мәлімдеді. ҚҚС қаншалықты арттыру ұсынылатыны әлі Парламентте талқылануы керек. Қазіргі 12%-дың орнына 16-20% аралығындағы мөлшерлеме қарастырылуда. Сонымен қатар, ҚҚС бойынша есепке қою шегін 78 миллион теңгеден 15 миллион теңгеге дейін төмендету жоспарда бар.
Онымен қатар, кәсіпкерлердің еңбекақы қоры (ЕҚҚ) бойынша жүктемесін төмендету ұсынылуда. Вице-премьер Жұманғариннің айтуынша, бизнестің ЕҚҚ-ға төлейтін жүктемесі шамамен 40%-ды құрайды, бұл өнімнің өзіндік құнына әсер етеді.
Алмас Чукиннің пікірінше, салықтың көтерілуі жағымсыз, бірақ елдегі қаржылық жағдайды тұрақтандыру үшін қажетті қадам.
- Салықтың өсуі ешкімге ұнамайды. Мемлекет сізден ақша алғанда, бұл, әрине, жағымды емес. Бізде біраз уақыт бойы тұрақты кезең болды, экономикалық дағдарыстар болған жоқ. Соған қарамастан, жыл сайын бюджеттің кемшілігін жабу үшін Ұлттық қордан 5 трлн теңге алдық. Ақыры, бұлай жалғаса алмайтыны анықталды. 2035 жылға қарай Ұлттық қордағы қаражат сарқылады деп болжануда, сондықтан бір шара қабылдау қажет болды. Салықтың өсуі – мәжбүрлі шара. Ең бастысы – біз тек бюджетті толтырып қана қоймай, мемлекеттік қаржының тұрақтылығын да қамтамасыз етеміз. Егер мемлекет өз міндеттемелерін, мұғалімдер мен полиция қызметкерлерінің жалақысын төлей алмаса, бұл үлкен проблемаға айналады. Бұл ақша жай жоғалып кетпейді – бюджетке түскен салықтар қайтадан халыққа жұмсалады, – деді ол.
ҚҚС бойынша есепке қою шегінің 15 млн теңгеге төмендеуі
Сарапшының пікірінше, бұл өзгеріс ең алдымен шағын және орта бизнеске әсер етеді.
- Егер біз ҚҚС-ты барлық кәсіпкерлер үшін 20%-ға дейін көтеріп, кейбір кәсіпкерлерге төмен мөлшерлеме қалдырсақ және сонымен бірге жоғары шекті сақтасақ, көпшілік өздеріне тиімді нұсқаны таңдайды. Сондықтан бұл шара тек шағын бизнес үшін қалады. ШОБ субъектілерінің шамамен 80%-ы жаңа шекке сәйкес келеді, ал қалған 20%-ы (олардың табысы шектен асып кеткендер) жалпы салық салу режиміне өтеді, – деп түсіндірді ол.
Әлеуметтік салық мәселесі
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметке барлық өңірлердің мүдделерін ескеру және олардың дамуының тежелуіне жол бермеу қажеттігін атап өтті. Ол әлеуметтік салықтың күрделі мәселе екенін айтып, кенеттен енгізілген өзгерістер әкімдердің қаржылық ынталандыруларын жоюы мүмкін екенін ескертті. Осыған байланысты президент жағдайды қайтадан мұқият талдап, теңгерімді шешім ұсынуды тапсырды.
Чукиннің айтуынша, әлеуметтік салық бизнеске үлкен жүктеме салады.
- Мұнда техникалық маңызды мәселе бар. Үкімет ҚҚС-ты көтеруді ұсынды, бірақ соңғы жылдары әлеуметтік бағдарламаларға ақша жетіспегендіктен, әлеуметтік салық үнемі өсіп отырды. Әлеуметтік салық кәсіпкерлерден, еңбекақы қорынан алынады, сондықтан бұл бизнеске өте ауыр тиеді. Үкіметтің есептеулеріне сәйкес, еңбекақы қорының жиынтық жүктемесі 44%-ды құрайды – яғни, жұмыс беруші қызметкерге 100 теңге төлеу үшін қосымша 44 теңге төлеуі керек. Сол себепті жалақыны көтеру қиын, себебі салықтық жүктеме жоғары, – деп атап өтті сарапшы.
Оның пікірінше, әлеуметтік салық жергілікті бюджеттердің негізгі табыс көздерінің бірі болып табылады.
- Егер біз оны алып тастасақ, Алматы, Қостанай және аудан орталықтары секілді өңірлердің қаржылық негізін бұзамыз. Олар осы уақытқа дейін бюджетке айтарлықтай кіріс жинап келген. Ал ҚҚС, әлеуметтік салықтан айырмашылығы, республикалық бюджетке, яғни Астанаға түседі, – деді экономист.
Өткен жылдардың экономикалық эйфориясы
1995-2009 жылдары Қазақстанда ҚҚС мөлшерлемесі 20%-дан 12%-ға дейін төмендетілді. Чукиннің айтуынша, бұл кезеңде ел экономикасының қарқынды дамуы бюджет кірістерінің артуына мүмкіндік берген.
- Сол жылдары экономикалық өрлеу болды, Назарбаев билігінде саяси ұпай жинау да байқалды. 2004 жылдан бастап ірі мұнай жобалары мен мұнай бағасының өсуі есебінен мемлекеттік кірістер күрт артты. Осыған байланысты, салық мөлшерлемелері төмендетілді, бірақ бұл айтарлықтай пайда әкелген жоқ. Қазір кейбіреулер 20%-дық ҚҚС бизнесті құрдымға кетіреді деп дабыл қағуда. Алайда, 12% енгізілген кезде айтарлықтай экономикалық серпіліс байқалған жоқ. ҚҚС-тың 20%-ға көтерілуі бірінші кезекте халықтың қалтасына ауыр тиеді. Егер iPad бұрын 1000 доллар тұрса, енді ол 200 долларға қымбаттайды. Қара уылдырық жегендер қызыл уылдырыққа, қарақұмық жегендер арпа ботқасына көшуі мүмкін, – деді Чукин.
Қатаң бюджет ережелерін сақтау мәселесі
Сарапшының айтуынша, үкімет шығындарын азайта алмай отырғаны – қатаң бюджет саясатының басты проблемасы.
- Ұлттық қордан белгілі бір мөлшерден артық қаражат алмау үшін бюджет ережелері жасалды. Бірақ былтыр қаражат жетіспегендіктен, жылдың соңында қосымша қаржы сұралды және “Самұрық-Қазына” акцияларын Ұлттық қордың өзіне сату арқылы бюджетке қаржы түсірілді. Бұл жасырын қаржыландыру деп аталады. Яғни, ережелердің өзін жасап отырғандар оны сақтамайды, – деді экономист.
Бизнес жалақыны көтере ала ма?
Алмас Чукин үкіметтің еңбекақы қорына түсетін салықтық жүктемені азайту арқылы халықтың табысын арттыруға тырысып отырғанын атап өтті.
- Бұл ең алдымен қарапайым халыққа көмектеседі, өйткені бизнес салықтық жүктеменің төмендеуі есебінен жалақыны көтеруге мүмкіндік алады. Ал дәулетті адамдар үшін бұл аса маңызды емес, өйткені олардың негізгі табысы жалақыдан емес, дивидендтер мен депозиттерден келеді. Сондықтан бұл – халыққа арналған шара, – деп түйіндеді сарапшы.
