Қаржылық сауат

Зейнетақы жинағындағы ақшаны кімдер, қалай ала алады?

12.11.2020

1 мин

192

52807

Биыл Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан ақша алу туралы заң қоғамда ең қызу талқыға түскен мәселелердің бірі болғаны белгілі. Осы заң жобасы жақында Мәжіліс палатасы тарапынан қолдау тапты. Енді сенаторлар мақұлдаса, жаңа жылдан қазақстандықтар қордағы қаржысының белгілі бір бөлігін емге, баспана алуға, тұрғын үйді жөндеуге жұмсай алады немесе сенімгерлік басқаруға бере алады.    

Десе де, мұндай мүмкіндікке зейнетақы қоры салымшыларының 94 процентке жуығы қол жеткізе алмайды. Заң аясында салымшылардың 700 мыңнан астамы ғана жинақтағы ақшасының бір бөлігін алу құқығына ие болады. Ол құқықты барлығы бірдей пайдаланса, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы қаражат 1,4 триллион теңгеге кемитіні есептелген.

Соңғы мәліметтер бойынша, Қазақстанда зейнетақы жинағы бар барлығы 10 млн 800 мың адамның шамамен 6 млн-нының жинағындағы сома 500 мыңға да жетпейтінін айта кету керек.    

Зейнетақы қорындағы қаржысын төмендегі үш санатқа жататын адамдар ала алады:

1. «Жеткілікті шектен» артық жинақ салымы бар жұмыс істейтін азаматтар;
2. Бұрынғы жалақысының 40 процентіне тең мөлшердегі зейнетақысы бар зейнеткерлер (жинақтағы ақшасының 50 процентін ала алады);
3. Бұрын зейнетақы аннуитетін рәсімдеп, сақтандыру қорына аударған соң да зейнетақы жинағында салымы қалған қазақстандықтар (қаражатын толық алуға құқылы).

«Жеткілікті шекке» келер болсақ, ол салымшының есебінде қалуы қажет жинақтағы қаражатының ең төменгі мөлшері. Салымшының зейнетке шыққанда зейнетақысыз қалмауы үшін есепшотында белгілі мөлшерде қаражат қалуы қажет болғандықтан, «жеткілікті шекті» анықтау әдістемесі Үкіметпен белгіленген. Яғни салымшы жинақтағы қаражатының «жеткілікті шектен» асқан бөлігін ғана жоғарыда аталған мақсаттарға пайдалана алады. Сондай-ақ салымшы зейнетақы жинақтарының бір бөлігін өзіне ғана емес, жақын туыстарының емделуіне немесе тұрғын үй жағдайын жақсартуына ала алады. Осы мақсатта туыстарға алынатын жинақты біріктіру де көзделген.

«Жеткілікті шек»:

• әйелдер мен ерлерде бірдей;
• әрбір жаста әртүрлі;
• кіріс,  инфляция,  ең  төменгі  төлем  мөлшері сияқты көрсеткіштерге қарай жаңа алушыларға қайта есептеліп отырады.

Назарларыңызға министрлік бекіткен әртүрлі жастағы адамдарға жеке-жеке есептелген «жеткілікті шек» мөлшерін ұсынамыз.

Зейнетақы жинағындағы салымның бір бөлігін емделу үшін алғысы келетін салымшы:

• облыстық немесе республикалық маңызы бар қалада орналасқан денсаулық сақтау басқармасы жанындағы арнайы комиссияға өтініш беруі керек;
• медициналық көмекке мұқтаждығы туралы комиссия қорытындысын алып, емделу орнын таңдауы қажет;
• үкімет белгілеген уәкілетті операторға БЖЗҚ жинағындағы қаражатының бір бөлігін емделуге пайдалану туралы өтінішін тапсыруы керек.

Зейнетақы жинағындағы салымның бір бөлігін тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін пайдаланғысы келетін салымшы уәкілетті оператор «Тұрғын үй жинақтаушы банкі» қызметіне жүгінеді. Ескеретін бір жайт, қордың ақшасына алынған баспананы бес жыл ішінде қайта сатуға тыйым салынған.

Ал зейнетақы жинағындағы салымның бір бөлігін сенімгерлік басқаруға бергісі келетін салымшы зейнетақы қорына өзі таңдаған жеке қаржы компаниясы көрсетілген өтінішті тапсырады. Бірақ сенімгерлік басқаруға беру қағидалары Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігімен белгіленетін болады.

Заңға 2021 жылға дейін толықтырулар мен түзетулер енгізілуі мүмкін. Бірақ бір анығы – ешбір салымшы жинағындағы қаражатының бір бөлігін қолма-қол түрде ала алмайды. 

Жансая ҚАМБАР