|
|
|
| Товарные рынки | ||
| BID | ASK | |
| Brent | 0.00 | 0.00 |
| Лайт | 0.00 | 0.00 |
Қараша айында Dauletten.kz сайты оқырман арасында несие туралы сауалнама жүргізді. Оған бүгінге дейін 30 мыңға жуық адам қатысып үлгерді. Сайтқа аталған сауалнаманың бірнеше сұрағының жауаптарын талдай отыра жазылған «Несие туралы шындық: адамдар несиені не үшін алады?» тақырыбындағы материал жарияланған болатын. Ал бүгін сауалнаманың қалған сұрақтарының жауаптарына сүйене отырып, несие проценті мен мерзімі, сомасы мен өтеу жолын талдауды жөн көрдік.
Кесте бойынша сауалнама қатысушыларының 34%-і несиеге айына 50 мың теңгеге дейін жұмсаса, тағы 34%-і 100 мың теңгеге дейінгі қаражатын несие жабуға құятынын көруге болады. Ал қалған 32%-ті несиеге айына 150 мың теңгеге дейін және 150 мыңнан жоғары ақша төлейтіндер өзара бөліскен.
Әркімнің жалақысы мен жағдайы әртүрлі болғандықтан, бұл көрсеткіштерді көп не аз деу қиын. Алайда қаржы мамандарының айтуынша, несие алмас бұрын кірісіңіздің қандай бөлігін банкке бере алатыныңызды анықтап алу керек. Негізінен несиеге төленетін ай сайынғы қаражат барлық қажет төлемдерді төлегеннен кейінгі кірістің 30-40 %-тінен аспау керек.
Сауалнаманың несиенің процентіне байланысты статистикасы қатысушылардың 43 %-і қанша процентпен несие алғанынан хабарсыз екенін көрсетіп тұр. Бұл – несие алушылардың басым көпшілігінің қаржылық сауатсыздығының белгісі.
Жалпы, пайыздар, комиссиялар мен сақтандыру – банктің сізге өз ақшасын пайдалануға бере тұрғаны үшін алатын төлемі. Басқаша айтқанда, несие бойынша артық төлем.
Кейде несие алатын банкті несие процентіне ғана қарап таңдау тиімсіз. Сондықтан мұқият назар аудару керек ең маңызды көрсеткіш – артық төлем. Оны өздігінен есептеудің қажеті жоқ, банктен төлемдердің болжамды кестесін сұрау жеткілікті. Себебі кесте бойынша артық төлем сомасын шығару оңай. Алдымен барлық төлемді есептеп, одан алынған немесе алынатын несие сомасын азайту керек.
Есіңізде болсын, несие алу кезіндегі нақты төлем кестесі алдын ала кеңес беру кезіндегі кестеден өзгеше болуы мүмкін. Сондықтан несие шартына қол қоймас бұрын төлемдердің соңғы кестесін бастапқы кестемен де, басқа банктердің ұсыныстарымен де салыстырып көрген дұрыс. Егер несие шарттары мен төлем кестесі бастапқы нұсқадан өзгеше болса, тұрып, кетіп қалудан тайынбаңыз. Сондай-ақ әдетте банктің қарыз алушыға қоятын талаптары неғұрлым аз болса, артық төлемі соғұрлым көп болатынын да ескеріңіз.
Қаржылық сауатты болып, банк қызметкеріне несие шарттары бойынша көп сұрақ қоя алсаңыз (пайыздық мөлшерлеме, комиссиялар, мерзімінен бұрын өтеу мүмкіндігі және ол үшін төлем, төлем әдістері), өзіңізді алдауға жол бермейтініңіз анық.
Сауалнама нәтижесі бойынша оған қатысушылардың 85%-і несиені қысқа мерзімге алса, 9%-і 5-7 жыл аралығын таңдаған екен. Ал қалған 6%-і 7 мен 10, 10 мен 15 және 15 жылдан жоғары аралықтарға тиесілі.
Несие алуда қарыз алу мерзімінің де өзіндік орны бар. Өйткені кейде ұзартылған төлемдер қарыз алушы үшін тым қымбатқа шығуы мүмкін.
Экономика ғылымдарының кандидаты Юрий Юденков жылжымайтын мүлікке несиені 15 жылдан асырмау керегін айтады. Өйткені 15 жылдан асса, артық төлем әлдеқайда артатын көрінеді. Сондай-ақ маман көлікке үш жылдан артық несие алудың қажеті жоқ деп есептейді. Себебі бес жылдан соң көлік ескіріп, жиі сына бастайды. Яғни жаңасын сатып алу қажеттігі туындағанда, ескісінің несиесі әлі жабылмаған болады дейді кандидат. Ал үш жылдан кейін көлікті ақылға қонымды бағаға ауыстыруға болады.
Тұтынушылық несиелерді алуға келер болсақ, қаржы кеңесшісі Бота Жұманованың айтуынша, барлық тұтынушылық несиелерді ең көбі 6 айға дейін алу керек және несиені артық төлемсіз рәсімдей алатын ұсыныстарды пайдалануға болады.
Несиені қалай өтейтіні туралы сұраққа сауалнамаға қатысқан оқырманның 60%-і уақытылы деп жауап берген екен. Ал 31%-і несиені кешіктіріп төлейді. Қалған 9% мерзімінен бұрын төлеушілерге тиесілі.
Әрине, қарыз алушыға қарызды мерзімінен бұрын өтеу тиімді. Өйткені пайыздар ай сайын берешектің қалдығына байланысты есептеледі. Яғни негізгі борыштың мөлшерін неғұрлым тез қысқартса, несие бойынша артық төлем соғұрлым аз болады. Бірақ кей кезде шартта мерзімінен бұрын өтеуді белгілі бір уақытқа дейін жасау мүмкін болмайтыны көрсетіледі.
Ал несиені уақытында төлемеген жағдайда, мерзімі өткен төлем сомасына өсімпұл мен пайыздар есептеледі, кейіннен банк берешекті өндіріп алу үшін барлық құқықтарын пайдалануға мәжбүр болады. Оның үстіне қарыз алушының несие тарихы бұзылады.
Сауалнамамыздың соңғы сұрағы «Несиеңізді немесе несиелеріңізді толық өтеген соң қайта несие аласыз ба?» болған. Оған сауалнамаға қатысқан 29 253 адамның 16 149-ы қажеттілік болса аламын десе, 13 103-і мүлде алмаймын деп жауап берген екен...
Жансая ҚАМБАР
Тағы көру
