Қаржылық сауат

Қарыз бергенде нені ескеру керек?

03.06.2021

1 мин

54

25152

Орыс халқында «Егер досыңды жоғалтқың келсе, оған қарызға ақша бер» деген мақал бар. Шындығында, достардың, әріптестердің, туыстардың арасындағы қаржылық міндеттемелер ешкім күтпегендей аяқталуы мүмкін. Себебі статистика бойынша берілген қарыздардың 50%-і қайтарылмайды екен, ондай жағдайда арадағы достық пен түсіністіктің де сақталуы қиын.     

Сондықтан жақыныңызға қарыз бергенде не болуы мүмкін екенін, сондай-ақ қарызға ақша бере тұра қаржыңызды ғана емес, арадағы достықты да қалай сақтап қалуға болатынын бірге талдап көрейік.

Сонымен, жақыныңызға қарыз бергенде не болуы мүмкін?

1. Қарызды қайтаруға басымдық берілмеуі мүмкін

Туыстарыңызға немесе достарыңызға қарыз бергенде олардың маңдай теріңізбен тапқан ақшаңызға жауапкершілікпен қарауын күтесіз. Бірақ сізден қарызға ақша алған жақыныңыз оны қайтаруға басымдық бермейтінін ескеріңіз. Өйткені оның қаржылық міндеттемелерінің тізімінде сіздің қарызыңызды қайтару кредит, коммуналдық шығындар мен басқа төлемдерден соң тұрады. Оның себебі – достық қарым-қатынаста. Яғни сіз қаржылық ұйым өкілі немесе коллектор емессіз, оған қарызды қайтар деп ескерту үшін хабарласпайсыз. Сондықтан қарыз алушы да ақшаңызды қайтаруға асықпайды.    

2. Жақындарыңыз әрдайым көмекке келуіңізге жаман үйренуі мүмкін

Туыстарыңыз бен достарыңызға жиі қарыз берген жағдайда, олардың алдында әрдайым көмекке келетін адам ретінде қабылданасыз. Жақындар арасында ондай пікірге ие болу жақсы болғанымен, жаман жақтары да жоқ емес. Мысалы, жақындарыңыз сізге материалдық көмек үшін тұрақты түрде жүгінетін болады. Яғни әрдайым көмектесуге немесе қарыз бермеу үшін сылтау іздеуге тура келеді. Сондай-ақ бір туысыңызға қарыз беріп, басқасына бере алмай қалуыңыз да олардың ренжуіне әкелуі мүмкін.        

3. Тұрақты түрде қарыз беру кесір тигізеді

Егер сіздің туысыңыз не досыңыз жиі қарыз алса, оның қаржыны басқаруында үлкен мәселелер болуы мүмкін. Оған тұрақты түрде қарыз беру арқылы мәселесін өздігінен шешуіне бөгет жасайсыз.

Қаржыны басқару жөніндегі мамандардың айтуынша, жиі қарыз беру – көмектен гөрі кесірі көп іс. Өйткені досыңыз ерте ме, кеш пе құтылуы қиын болатын қарыздарға батуы мүмкін. Әрине, қиындыққа тап болған жақыныңнан алыстау дұрыс болмайды. Бірақ көмектесудің қарызға ақша беруден басқа жолдары да бар. Мысалы, қосымша табыс табу жолдарын ұсыну немесе ақша үнемдеудегі тәжірибеңізбен бөлісу.

4. Достық қарым-қатынасқа көлеңке түсуі мүмкін

Bank of America жүргізген ауқымды зерттеу ақша достықты бұзатынын анықтады. Американдықтардың 77%-тен астамы қарыз қолхаттары достармен қарым-қатынасқа айтарлықтай зиян келтіргенін, ал сауалнамаға қатысқандардың тең жартысы қарызды қайтармас үшін достарымен қарым-қатынасын үзгенін айтты. Сауалнама бойынша анықталған «достық бағаланатын» орташа сома 500 долларды құрады. Сондықтан досыңызға қарыз бермес бұрын өзіңізге мына сауалды қойғаныңыз дұрыс: Ол қарызды қайтармаған жағдайда араластықты ештеңе болмағандай жалғастыра аласыз ба немесе қайтарылмаған қарыз қарым-қатынасыңызға кері әсер ете ме?

Жоғарыда досыңызға, туысыңызға, әріптесіңізге қарыз берудің арты неге айналуы мүмкін екенін талдадық. Десе де, өмірде әртүрлі жағдайлар болады және ондай кезде жақыныңызды қарыз беру арқылы қолдауыңыз оған материалдық қана емес, моральдық тұрғыдан да көмектесе алады. Сондықтан берген қарызыңыздың пайдалы болып, достыққа кесірі тимеуін және уақытында қайтып келуін қаласаңыз, қарапайым ережелерді сақтаған дұрыс.

• Егер жақындарыңыз аз мөлшерде қарыз беруіңізді сұраса, сол соманы қарызға емес, сыйға беріңіз. Егер аз мөлшердегі қарызға сыйлық ретінде қарасаңыз, ештеңені күтпейсіз. Ештеңені күтпесеңіз, қарым-қатынас та бұзылмайды, мәселе де тумайды. Ал егер берген ақшаңыз қайтып келсе, жағымды бонус болады.
• Қарызға теориялық тұрғыдан қоштаса алатын соманы беріңіз.
• Қарызға алған ақшаны қайтарудың нақты мерзімін алдын ала шешіп алған дұрыс. «Қайтара алғанда қайтарасың» деудің қажеті жоқ, себебі бұл сөз қарызды қайтару мерзімін ұзартып жіберуі мүмкін. 

Жансая ҚАМБАР